અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ: જાણવા જેવી પાંચ મુખ્ય વાતો (Stanford University દ્વારા)
Stanford University દ્વારા ૧૫ જુલાઈ, ૨૦૨૫ ના રોજ પ્રકાશિત થયેલા એક વિસ્તૃત લેખ મુજબ, આજના સમયમાં ‘અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ’ (Ultra-Processed Food – UPF) એક ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે. આ પ્રકારના ખોરાક આપણા સ્વાસ્થ્ય પર ઊંડી અસર કરી શકે છે. અહીં આ વિષય પર જાણવા જેવી પાંચ મુખ્ય વાતો વિગતવાર રજૂ કરવામાં આવી છે:
૧. અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ એટલે શું?
સૌ પ્રથમ, એ સમજવું જરૂરી છે કે અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ એટલે શું. Stanford University ના નિષ્ણાતો સમજાવે છે કે આ એવા ખોરાક છે જે બનાવવા માટે ઘણા ઔદ્યોગિક ઘટકોનો ઉપયોગ થાય છે. તેમાં સામાન્ય રીતે ઓછામાં ઓછા પાંચ ઔદ્યોગિક ઘટકોનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે હાઇડ્રોજનયુક્ત તેલ, સુક્રોઝ, ડેક્સ્ટ્રોઝ, ફ્રુક્ટોઝ, પ્રોટીન આઇસોલેટ્સ અને સોડિયમ બેન્ઝોએટ. આ ઉપરાંત, તેમાં રંગ, સ્વાદ અને સ્થિરતા વધારવા માટે કૃત્રિમ સ્વાદ, રંગ અને અન્ય ઉમેરણો પણ ઉમેરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, આ ખોરાક તૈયાર, પેકેજ્ડ અને લાંબા સમય સુધી ટકી રહે તેવા હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, ફાસ્ટ ફૂડ, મીઠાઈઓ, ઠંડા પીણાં, બ્રેડ, કેક, બિસ્કિટ, ચિપ્સ અને તૈયાર ભોજન (ready-to-eat meals) આ શ્રેણીમાં આવે છે.
૨. અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડના સ્વાસ્થ્ય પર થતી અસરો
Stanford University ના સંશોધન મુજબ, અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું વધુ પડતું સેવન સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક સાબિત થઈ શકે છે. આ પ્રકારના ખોરાકમાં ફાઇબર, વિટામિન્સ અને મિનરલ્સ જેવા પોષક તત્વો ખૂબ ઓછા હોય છે, જ્યારે ખાંડ, મીઠું અને અનહેલ્ધી ફેટ્સનું પ્રમાણ વધારે હોય છે. આના કારણે સ્થૂળતા, ટાઇપ ૨ ડાયાબિટીસ, હૃદય રોગ, કેન્સર અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત સમસ્યાઓ જેવી ગંભીર બીમારીઓનું જોખમ વધી શકે છે. લેખમાં ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે કે આ ખોરાક શરીરમાં બળતરા (inflammation) વધારી શકે છે અને આંતરડાના સ્વાસ્થ્યને પણ નુકસાન પહોંચાડી શકે છે.
૩. અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડને ઓળખવા કેવી રીતે?
Stanford University સૂચવે છે કે ગ્રાહકો માટે આ પ્રકારના ખોરાકને ઓળખવો મહત્વપૂર્ણ છે. સૌ પ્રથમ, પેકેજ પરના ઘટકોની સૂચિ (ingredients list) ધ્યાનથી વાંચવી જોઈએ. જો સૂચિમાં એવા ઘટકો હોય જે તમે રસોઈમાં સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેતા નથી, તો તે અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ હોવાની શક્યતા છે. બીજા, ખોરાકની પોષણ મૂલ્ય (nutrition label) તપાસવી જોઈએ, જેમાં ખાંડ, મીઠું અને સંતૃપ્ત ચરબી (saturated fat) નું પ્રમાણ વધારે હોય તે ટાળવું જોઈએ. ત્રીજું, જો ખોરાક લાંબા સમય સુધી બગડતો નથી અને તેના પર ‘શુદ્ધ’ (pure) અથવા ‘કુદરતી’ (natural) જેવા લેબલ હોય, તો પણ તેની પાછળના ઘટકો તપાસવા જરૂરી છે.
૪. અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો વપરાશ ઘટાડવાના ઉપાયો
Stanford University દ્વારા સૂચવવામાં આવેલા ઉપાયો મુજબ, અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો વપરાશ ઘટાડવા માટે કેટલાક સરળ પગલાં લઈ શકાય છે. આમાં સૌથી મહત્વનું છે કે તાજા ફળો, શાકભાજી, આખા અનાજ (whole grains) અને લીન પ્રોટીન (lean protein) જેવા કુદરતી અને ઓછા પ્રોસેસ્ડ ખોરાકને આહારમાં સામેલ કરવા. ઘરના ભોજન બનાવવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ, જેથી તમે ઉપયોગમાં લેવાતા ઘટકો પર નિયંત્રણ રાખી શકો. જ્યારે બહાર ખાવા જાઓ, ત્યારે ફાસ્ટ ફૂડ કરતાં હેલ્ધી વિકલ્પો પસંદ કરવા. પેકેજ્ડ નાસ્તાને બદલે બદામ, ફળો અથવા દહીં જેવા વિકલ્પો પસંદ કરવા. પાણી પીવાની આદત કેળવવી અને ઠંડા પીણાં (sugary drinks) થી દૂર રહેવું.
૫. અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અંગે ભવિષ્યનું સંશોધન અને જાગૃતિ
Stanford University ભવિષ્યમાં અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ અને તેના લાંબા ગાળાના સ્વાસ્થ્ય પર થતી અસરો અંગે વધુ સંશોધન કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂકે છે. આ સાથે, લોકોમાં આ અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી પણ અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે. શિક્ષણ અને માહિતીના પ્રસાર દ્વારા, લોકોને સ્વસ્થ આહાર પસંદ કરવામાં મદદ મળી શકે છે. સરકારી નીતિઓ અને ખાદ્ય ઉદ્યોગમાં પણ સુધારાની જરૂર છે જેથી અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડનું ઉત્પાદન અને માર્કેટિંગ નિયંત્રિત કરી શકાય. અંતે, સ્વસ્થ જીવનશૈલી અપનાવવા માટે વ્યક્તિગત પ્રયાસો અને સામુહિક પ્રયાસો બંને જરૂરી છે.
આ લેખ Stanford University દ્વારા પ્રકાશિત માહિતી પર આધારિત છે અને તેનો ઉદ્દેશ્ય લોકોને અલ્ટ્રા-પ્રોસેસ્ડ ફૂડ વિશે માહિતગાર કરવાનો અને સ્વસ્થ આહાર પસંદગીઓ માટે પ્રોત્સાહિત કરવાનો છે.
Five things to know about ultra-processed food
AI એ સમાચાર પહોંચાડ્યા છે.
નીચેનું પ્રશ્ન Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ જનરેટ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યું:
‘Five things to know about ultra-processed food’ Stanford University દ્વારા 2025-07-15 00:00 વાગ્યે પ્રકાશિત થયું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે નમ્ર સ્વરમાં વિગતવાર લેખ લખો. કૃપા કરીને ગુજરાતીમાં ફક્ત લેખ સાથે જવાબ આપો.