સ્ટાનફોર્ડ યુનિવર્સિટી દ્વારા વિકસિત નવી ટેકનોલોજી: મગજના તરંગોનું ચિત્રણ રોગ સંશોધનમાં ક્રાંતિ લાવી શકે છે
પરિચય
સ્ટાનફોર્ડ યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ એક એવી અદ્યતન ટેકનોલોજી વિકસાવી છે જે મગજના તરંગોનું ચિત્રણ પ્રકાશનો ઉપયોગ કરીને કરી શકે છે. આ નવીન પદ્ધતિ મગજના રોગો, ખાસ કરીને ન્યુરોલોજીકલ વિકૃતિઓ, ની સમજણ અને સારવારમાં ક્રાંતિકારી બદલાવ લાવી શકે છે. 2025 જુલાઈ 16 ના રોજ સ્ટાનફોર્ડ યુનિવર્સિટી દ્વારા પ્રકાશિત થયેલા સમાચાર લેખમાં આ શોધ વિશે વિગતવાર માહિતી આપવામાં આવી છે.
ટેકનોલોજીની વિગતો
આ નવી ટેકનોલોજી, “ઓપ્ટોજેનેટિક્સ” (Optogenetics) ના સિદ્ધાંતો પર આધારિત છે. ઓપ્ટોજેનેટિક્સ એ એક એવી પદ્ધતિ છે જેમાં પ્રકાશનો ઉપયોગ કરીને જનીન-પરિવર્તિત કોષોની પ્રવૃત્તિને નિયંત્રિત કરવામાં આવે છે. આ કિસ્સામાં, સંશોધકોએ ખાસ કરીને મગજના ન્યુરોન્સ (neurons) માં “લાઇટ-સેન્સિટિવ પ્રોટીન” (light-sensitive proteins) દાખલ કર્યા છે. જ્યારે ચોક્કસ તરંગલંબાઇનો પ્રકાશ આ ન્યુરોન્સ પર પડે છે, ત્યારે તે ન્યુરોન્સ વિદ્યુતીય સંકેતો ઉત્પન્ન કરે છે. આ વિદ્યુતીય સંકેતો જ મગજના તરંગો તરીકે ઓળખાય છે.
આ ટેકનોલોજીની મુખ્ય વિશેષતા એ છે કે તે ખૂબ જ ચોકસાઈપૂર્વક મગજના કયા ભાગમાં કયા સમયે તરંગો ઉત્પન્ન થઈ રહ્યા છે તેનું ચિત્રણ કરી શકે છે. પારંપરિક પદ્ધતિઓ, જેમ કે EEG (Electroencephalography) અથવા fMRI (functional Magnetic Resonance Imaging), મગજના મોટા વિસ્તારોની પ્રવૃત્તિ દર્શાવે છે, જ્યારે આ નવી ટેકનોલોજી વ્યક્તિગત ન્યુરોન્સ અથવા નાના ન્યુરોનલ સમૂહોની પ્રવૃત્તિને પણ શોધી શકે છે.
આગળ શું?
આ ટેકનોલોજીના ઘણા મહત્વપૂર્ણ ઉપયોગો થઈ શકે છે:
- રોગ સંશોધન: અલ્ઝાઈમર (Alzheimer’s), પાર્કિન્સન (Parkinson’s), એપિલેપ્સી (Epilepsy), અને મનોવિકૃતિ જેવા રોગોમાં મગજના તરંગોની પેટર્નમાં ફેરફાર થાય છે. આ ટેકનોલોજી દ્વારા, સંશોધકો આ ફેરફારોને ખૂબ જ નજીકથી અભ્યાસ કરી શકશે અને રોગના મૂળ કારણોને વધુ સારી રીતે સમજી શકશે.
- નિદાન: રોગના પ્રારંભિક તબક્કામાં જ નિદાન કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે, જેનાથી સમયસર સારવાર શરૂ કરી શકાય.
- સારવાર: મગજના રોગોની નવી અને વધુ અસરકારક સારવાર પદ્ધતિઓ વિકસાવવામાં મદદ મળી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કેટલાક કિસ્સાઓમાં, વિદ્યુતીય ઉત્તેજના (electrical stimulation) દ્વારા મગજની પ્રવૃત્તિને નિયંત્રિત કરી શકાય છે. આ ટેકનોલોજી આ પ્રકારની સારવારને વધુ લક્ષિત બનાવી શકે છે.
- મગજ-કમ્પ્યુટર ઇન્ટરફેસ (Brain-Computer Interfaces – BCIs): ભવિષ્યમાં, આ ટેકનોલોજી BCIs ને વધુ શક્તિશાળી બનાવી શકે છે, જે લકવાગ્રસ્ત વ્યક્તિઓને કમ્પ્યુટર અથવા પ્રોસ્થેટિક અંગોને નિયંત્રિત કરવામાં મદદ કરી શકે છે.
નિષ્કર્ષ
સ્ટાનફોર્ડ યુનિવર્સિટી દ્વારા વિકસિત આ પ્રકાશ-આધારિત મગજ તરંગ ઇમેજિંગ ટેકનોલોજી એ ન્યુરોસાયન્સ (Neuroscience) અને રોગ સંશોધનના ક્ષેત્રમાં એક મોટો પડાવ છે. તે મગજની જટિલ કામગીરીને સમજવા અને મગજના રોગો સામે લડવા માટે નવી દિશાઓ ખોલી શકે છે. જેમ જેમ આ ટેકનોલોજીનો વિકાસ થશે, તેમ તેમ તેના ઉપયોગો અને ક્ષમતાઓ વધુ વિસ્તરતી જશે, જે માનવ સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થશે.
Light-based technology for imaging brain waves could advance disease research
AI એ સમાચાર પહોંચાડ્યા છે.
નીચેનું પ્રશ્ન Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ જનરેટ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યું:
‘Light-based technology for imaging brain waves could advance disease research’ Stanford University દ્વારા 2025-07-16 00:00 વાગ્યે પ્રકાશિત થયું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે નમ્ર સ્વરમાં વિગતવાર લેખ લખો. કૃપા કરીને ગુજરાતીમાં ફક્ત લેખ સાથે જવાબ આપો.