ક્વિશિંગ: QR કોડ દ્વારા થતી છેતરપિંડીનો ભય અને તેનાથી કેવી રીતે બચવું
આજના ડિજિટલ યુગમાં, QR કોડ આપણા જીવનનો અભિન્ન અંગ બની ગયા છે. તેનો ઉપયોગ વેબસાઇટ્સ પર જવા, Wi-Fi નેટવર્ક સાથે કનેક્ટ થવા, અથવા તો ચૂકવણી કરવા માટે થાય છે. જોકે, આ સુવિધાજનક ટેકનોલોજીનો દુરુપયોગ કરીને છેતરપિંડી કરનારાઓ પણ સક્રિય છે. આ છેતરપિંડીને ‘ક્વિશિંગ’ (Quishing) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, અને તે QR કોડ દ્વારા થતી એક ગંભીર સુરક્ષા સમસ્યા છે. Korben.info પર 28 જુલાઈ 2025 ના રોજ 11:31 વાગ્યે પ્રકાશિત થયેલા લેખ મુજબ, ક્વિશિંગ હાલમાં ખુબ જ ચલણમાં છે અને લોકોને મોટા પાયે નુકસાન પહોંચાડી રહી છે.
ક્વિશિંગ શું છે?
ક્વિશિંગ, ‘QR કોડ’ અને ‘ફિશિંગ’ (Phishing) શબ્દોનું સંયોજન છે. આ પ્રકારની છેતરપિંડીમાં, ઠગ એક QR કોડ બનાવે છે જે દેખીતી રીતે કાયદેસર લાગે છે, પરંતુ તે વપરાશકર્તાને દૂષિત વેબસાઇટ પર રીડાયરેક્ટ કરે છે અથવા માલવેર ડાઉનલોડ કરવા માટે પ્રોમ્પ્ટ કરે છે. આ દૂષિત વેબસાઇટ્સ સામાન્ય રીતે બેંકિંગ, પેમેન્ટ એપ્લિકેશન અથવા અન્ય મહત્વપૂર્ણ સેવાઓની નકલી હોય છે. જ્યારે વપરાશકર્તા આ QR કોડ સ્કેન કરે છે, ત્યારે તેઓને તેમની અંગત માહિતી, જેમ કે યુઝરનેમ, પાસવર્ડ, ક્રેડિટ કાર્ડ વિગતો અથવા બેંક એકાઉન્ટની માહિતી દાખલ કરવા માટે કહેવામાં આવે છે. આ માહિતી મેળવ્યા બાદ, ઠગ તેનો દુરુપયોગ કરીને નાણાકીય છેતરપિંડી કરી શકે છે.
ક્વિશિંગ કેવી રીતે કામ કરે છે?
ક્વિશિંગના ઘણા સ્વરૂપો હોઈ શકે છે:
- પોસ્ટર પર દૂષિત QR કોડ: ઠગ વાસ્તવિક QR કોડની ઉપર એક નકલી QR કોડનું સ્ટીકર લગાવી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કોઈ જાહેર સ્થળે પાર્કિંગ મીટરના QR કોડ પર દૂષિત QR કોડ લગાવી દેવામાં આવે, જેથી લોકો ચૂકવણી માટે તેનો ઉપયોગ કરે અને પૈસા ઠગના ખાતામાં જાય.
- ઇમેઇલ અથવા SMS દ્વારા: તમને ઇમેઇલ અથવા SMS દ્વારા એક QR કોડ મોકલી શકાય છે, જેમાં તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરવાની જરૂરિયાત દર્શાવાઈ હોય, જેમ કે “તમારું એકાઉન્ટ બ્લોક થઈ ગયું છે, તેને ફરીથી સક્રિય કરવા માટે આ QR કોડ સ્કેન કરો”.
- વેબસાઇટ્સ પર: કેટલીકવાર, વેબસાઇટ્સ પર પણ દૂષિત QR કોડ મૂકવામાં આવે છે, જે ડાઉનલોડ કરવા માટે એપ્લિકેશનો અથવા ફાઇલોનો દાવો કરે છે.
ક્વિશિંગથી કેવી રીતે બચવું?
ક્વિશિંગથી બચવા માટે સાવચેતી રાખવી ખૂબ જ જરૂરી છે. અહીં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ ટિપ્સ આપી છે:
- QR કોડ સ્કેન કરતા પહેલા તપાસો: હંમેશા QR કોડની આસપાસની જગ્યા તપાસો. જો કોઈ QR કોડ શંકાસ્પદ લાગે, જેમ કે તેના પર સ્ટીકર લગાવેલ હોય અથવા તે કોઈ અજાણ્યા સ્ત્રોતમાંથી આવ્યું હોય, તો તેને સ્કેન કરવાનું ટાળો.
- URL ની ચકાસણી કરો: QR કોડ સ્કેન કર્યા પછી, જે URL દેખાય તે ધ્યાનથી જુઓ. શું તે સાચી વેબસાઇટનું URL છે? કોઈ અક્ષરની ભૂલ અથવા અસામાન્ય ડોમેન નામ (જેમ કે .xyz, .biz, વગેરે) હોય તો સાવચેત રહો.
- વળતી કાર્યવાહી કરતા પહેલા પુષ્ટિ કરો: જો કોઈ QR કોડ તમને તમારી અંગત માહિતી દાખલ કરવા માટે પૂછે, તો તરત જ ન કરો. વેબસાઇટની કાયદેસરતાની પુષ્ટિ કરવા માટે સીધો જ સંબંધિત સંસ્થાની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર જાઓ અથવા તેમના કસ્ટમર કેરનો સંપર્ક કરો.
- જાહેર સ્થળોએ QR કોડથી સાવચેત રહો: ખાસ કરીને જાહેર સ્થળોએ, જેમ કે રેસ્ટોરન્ટ, દુકાનો અથવા જાહેર પરિવહનમાં, QR કોડનો ઉપયોગ કરતી વખતે વધુ સાવચેત રહો.
- સુરક્ષિત એપ્લિકેશન્સનો ઉપયોગ કરો: QR કોડ સ્કેન કરવા માટે વિશ્વસનીય અને સુરક્ષિત એપ્લિકેશન્સનો ઉપયોગ કરો. ઘણી સ્માર્ટફોન એપ્લિકેશન્સમાં બિલ્ટ-ઇન QR કોડ સ્કેનર હોય છે જે URL ને પહેલા તપાસી શકે છે.
- સંવેદનશીલ માહિતી શેર કરતા પહેલા વિચારો: તમારી નાણાકીય માહિતી, પાસવર્ડ, અથવા અન્ય સંવેદનશીલ ડેટા કોઈ પણ QR કોડ સ્કેન કર્યા પછી દેખાતી વેબસાઇટ પર શેર કરતા પહેલા હંમેશા બે વાર વિચારો.
- સુરક્ષા સોફ્ટવેર અપડેટ રાખો: તમારા સ્માર્ટફોન અને કમ્પ્યુટરમાં હંમેશા નવીનતમ સુરક્ષા અપડેટ્સ અને એન્ટિવાયરસ સોફ્ટવેર ઇન્સ્ટોલ કરેલું રાખો.
નિષ્કર્ષ:
ક્વિશિંગ એક વધતી જતી સુરક્ષા ખતરો છે, પરંતુ યોગ્ય જાગૃતિ અને સાવચેતી રાખીને, આપણે તેનાથી સુરક્ષિત રહી શકીએ છીએ. QR કોડનો ઉપયોગ કરતા પહેલા હંમેશા સાવચેત રહો અને કોઈપણ શંકાસ્પદ પ્રવૃત્તિ વિશે તાત્કાલિક સંબંધિત અધિકારીઓને જાણ કરો. ડિજિટલ સુરક્ષા એ દરેક વ્યક્તિની જવાબદારી છે.
Quishing – L’arnaque au QR code qui fait des ravages (et comment s’en protéger)
AI એ સમાચાર પહોંચાડ્યા છે.
નીચેનું પ્રશ્ન Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ જનરેટ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યું:
‘Quishing – L’arnaque au QR code qui fait des ravages (et comment s’en protéger)’ Korben દ્વારા 2025-07-28 11:31 વાગ્યે પ્રકાશિત થયું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે નમ્ર સ્વરમાં વિગતવાર લેખ લખો. કૃપા કરીને ગુજરાતીમાં ફક્ત લેખ સાથે જવાબ આપો.