જાણો “નેટ વગર શીખવું” શું છે અને શા માટે તે બાળકો માટે ઉત્તમ છે!,Harvard University

જાણો “નેટ વગર શીખવું” શું છે અને શા માટે તે બાળકો માટે ઉત્તમ છે!

Harvard University એ તાજેતરમાં ૨૮ જુલાઈ, ૨૦૨૫ ના રોજ એક રસપ્રદ લેખ પ્રકાશિત કર્યો છે જેનું શીર્ષક છે “Learning without a net” એટલે કે “નેટ વગર શીખવું”. આ લેખ બાળકો અને વિદ્યાર્થીઓ માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે, ખાસ કરીને જેઓ વિજ્ઞાન અને નવી વસ્તુઓ શીખવામાં રસ ધરાવે છે. ચાલો, આપણે આ “નેટ વગર શીખવું” શું છે અને તે આપણા માટે કેમ ફાયદાકારક છે તે સરળ ભાષામાં સમજીએ.

“નેટ વગર શીખવું” એટલે શું?

આપણે બધા ઇન્ટરનેટ (જેને આપણે “નેટ” કહી શકીએ) નો ઉપયોગ કરીએ છીએ. જ્યારે આપણે કંઈપણ શીખવા માંગતા હોઈએ, ત્યારે આપણે તરત જ ફોન કે કોમ્પ્યુટર પર સર્ચ કરીને માહિતી મેળવી લઈએ છીએ. આ ખૂબ જ સરળ છે, પરંતુ ક્યારેક આપણે આટલી બધી તૈયાર માહિતી પર નિર્ભર થઈ જઈએ છીએ કે આપણું પોતાનું મગજ વિચારવાનું બંધ કરી દે છે.

“નેટ વગર શીખવું” એટલે કે જ્યારે આપણે કોઈ નવી વસ્તુ શીખવાનો પ્રયાસ કરીએ, ત્યારે તરત જ ઇન્ટરનેટ પર જવાબ શોધવાને બદલે, આપણા પોતાના મગજનો ઉપયોગ કરવો, પ્રશ્નો પૂછવા, જાતે પ્રયોગો કરવા અને વસ્તુઓને સમજવાનો પ્રયાસ કરવો. આ એક રીતે “જાતે જ શીખવું” જેવું છે.

આ શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?

Harvard University ના આ લેખ મુજબ, “નેટ વગર શીખવું” બાળકોને નીચે મુજબ મદદ કરી શકે છે:

• વિચારવાની શક્તિ વધે છે: જ્યારે તમે કોઈ સમસ્યાનો ઉકેલ જાતે શોધવાનો પ્રયાસ કરો છો, ત્યારે તમારું મગજ વધુ સક્રિય રીતે કામ કરે છે. તમે અલગ અલગ રીતે વિચારવાનું શીખો છો અને નવા રસ્તા શોધી કાઢો છો. આ વિજ્ઞાનમાં ખૂબ જ જરૂરી છે, કારણ કે વૈજ્ઞાનિકો પણ નવી શોધો કરવા માટે આવી જ રીતે વિચારણા કરે છે.

• સમસ્યા ઉકેલવાની ક્ષમતા વધે છે: જીવનમાં એવી ઘણી પરિસ્થિતિઓ આવે છે જ્યાં ઇન્ટરનેટ કામ ન કરે અથવા ત્યાં તૈયાર જવાબ ન મળે. આવા સમયે, જે બાળકો “નેટ વગર શીખવા” ની ટેવ ધરાવે છે, તેઓ સરળતાથી સમસ્યાઓનો ઉકેલ શોધી શકે છે.

• જિજ્ઞાસા (Curiosity) વધે છે: જ્યારે તમે કંઈક જાતે શોધી કાઢો છો, ત્યારે તમને વધુ આનંદ આવે છે અને તે વસ્તુ વિશે વધુ જાણવાની ઈચ્છા થાય છે. આ જિજ્ઞાસા જ તમને વિજ્ઞાન જેવા રસપ્રદ વિષયો તરફ ખેંચી લાવશે.

• વિજ્ઞાનમાં ઊંડો રસ જાગે છે: વિજ્ઞાન ફક્ત પુસ્તકોમાં લખેલી વાતો નથી, તે તો પ્રયોગો, અવલોકનો અને પ્રશ્નો પૂછવાથી શરૂ થાય છે. જ્યારે તમે કોઈ વસ્તુ જાતે કરીને શીખો છો, ત્યારે તમને તેનું રહસ્ય ખબર પડે છે અને વિજ્ઞાન તમારા માટે વધુ મજેદાર બની જાય છે.

બાળકો “નેટ વગર શીખવા” ની ટેવ કેવી રીતે કેળવી શકે?

• પ્રશ્નો પૂછો: તમને કોઈ વસ્તુ ન સમજાય તો તરત જવાબ શોધવાને બદલે, “આવું કેમ થાય છે?”, “આ કેવી રીતે કામ કરે છે?” જેવા પ્રશ્નો પૂછો. તમારા શિક્ષકો, માતા-પિતા અથવા મિત્રો સાથે ચર્ચા કરો.

• જાતે પ્રયોગો કરો: ઘરમાં ઉપલબ્ધ વસ્તુઓથી નાના નાના વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો કરો. જેમ કે, પાણીમાં મીઠું અને ખાંડ ઓગાળવાનો પ્રયાસ કરવો, કાગળની હોડી બનાવીને તેને પાણીમાં તરતી મૂકવી વગેરે.

• વાંચો અને વિચારો: પુસ્તકો, જ્ઞાનવર્ધક સામયિકો વાંચો અને તેના પર મનન કરો. જે વાંચ્યું તેને સમજવાનો પ્રયાસ કરો.

• નિરીક્ષણ કરો: તમારી આસપાસ થતી વસ્તુઓનું ધ્યાનપૂર્વક અવલોકન કરો. પતંગિયા કેવી રીતે ઉડે છે, છોડ કેવી રીતે ઉગે છે, વરસાદ કેવી રીતે પડે છે – આ બધું જ શીખવા જેવું છે.

શા માટે વધુ બાળકોએ વિજ્ઞાનમાં રસ લેવો જોઈએ?

વિજ્ઞાન એ જગતને સમજવાની ચાવી છે. તે આપણને નવા આવિષ્કાર કરવા, મુશ્કેલ સમસ્યાઓ હલ કરવા અને આપણા ભવિષ્યને વધુ સારું બનાવવામાં મદદ કરે છે. “નેટ વગર શીખવું” તમને વિજ્ઞાનનો સાચો આનંદ માણવા અને એક મહાન વૈજ્ઞાનિક બનવાની પ્રેરણા આપી શકે છે.

Harvard University ના આ લેખનો મુખ્ય સંદેશ એ છે કે, ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ જરૂરી છે, પરંતુ આપણું પોતાનું મગજ, આપણી પોતાની વિચારશક્તિ એ સૌથી મોટું સાધન છે. ચાલો, આપણે બધા “નેટ વગર શીખવા” ની ટેવ કેળવીએ અને વિજ્ઞાનની દુનિયાને વધુ ઊંડાણપૂર્વક સમજીએ!

‘Learning without a net’

AI એ સમાચાર આપ્યા છે.

Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ મેળવવા માટે નીચેનો પ્રશ્ન ઉપયોગમાં લેવાયો હતો:

2025-07-28 16:20 એ, Harvard University એ ‘‘Learning without a net’’ પ્રકાશિત કર્યું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે એક વિગતવાર લેખ લખો, જે બાળકો અને વિદ્યાર્થીઓ સમજી શકે તેવી સરળ ભાષામાં હોય, જેથી વધુ બાળકો વિજ્ઞાનમાં રસ લેવા પ્રેરાય. કૃપા કરીને લેખ ફક્ત ગુજરાતીમાં જ આપો.