એક સામાન્ય ખાદ્ય પદાર્થનો ઉમેરો ન્યુરોસાયન્સની એક ગુંચવણભરી સમસ્યાનો ઉકેલ લાવે છે
સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટી, 15 જુલાઈ, 2025 – સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટીના સંશોધકોએ એક આશ્ચર્યજનક શોધ કરી છે, જેમાં એક સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતો ખાદ્ય પદાર્થ ન્યુરોસાયન્સના ક્ષેત્રમાં દાયકાઓથી ચાલતી એક જટિલ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવવામાં મદદરૂપ થાય છે. આ શોધ મગજના કાર્યને સમજવામાં અને ન્યુરોલોજીકલ રોગોની સારવારમાં ક્રાંતિકારી પરિવર્તન લાવી શકે છે.
સમસ્યા:
મગજમાં, ચેતાકોષો (neurons) એકબીજા સાથે સિનેપ્સિસ (synapses) નામના જોડાણ દ્વારા વાતચીત કરે છે. આ સિનેપ્સિસ ખૂબ જ સૂક્ષ્મ અને નાજુક હોય છે. ન્યુરોસાયન્ટિસ્ટ્સ માટે, આ સિનેપ્સિસની રચના, કાર્ય અને તેમાં થતા ફેરફારોનો અભ્યાસ કરવો એ એક મોટો પડકાર રહ્યો છે. ખાસ કરીને, કોષોના નાના ભાગોને અલગ પાડવા અને તેમનો અભ્યાસ કરવા માટે એવી પદ્ધતિઓની જરૂર છે જે કોષોને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના કાર્યક્ષમ હોય. પરંપરાગત પદ્ધતિઓ ઘણીવાર સમય માંગી લે તેવી અને ચોકસાઈમાં ઓછી હોય છે, જેના કારણે સંશોધકોને મર્યાદિત માહિતી મળતી હતી.
શોધ:
સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટીના બાયોસાયન્સ વિભાગના સંશોધકો, પ્રોફેસર આલ્બર્ટ વેન અને ડો. સારા મિશેલની આગેવાની હેઠળ, એક સામાન્ય ખાદ્ય પદાર્થ – લેસીથિન (lecithin) – ના ઉપયોગથી આ સમસ્યાનો ઉકેલ શોધવામાં સફળ થયા છે. લેસીથિન, જે ઘણા ખાદ્ય પદાર્થોમાં, ખાસ કરીને ઇંડાની જરદી, સોયાબીન અને સૂર્યમુખીના બીજમાં જોવા મળે છે, તે એક ઉત્તમ ઇમલ્સિફાયર (emulsifier) તરીકે કાર્ય કરે છે. ઇમલ્સિફાયર એવા પદાર્થો છે જે તેલ અને પાણી જેવા મિશ્ર ન થઈ શકે તેવા ઘટકોને સ્થિર મિશ્રણમાં લાવવામાં મદદ કરે છે.
કાર્યપદ્ધતિ:
સંશોધકોએ શોધી કાઢ્યું કે લેસીથિનનો ચોક્કસ પ્રકાર, ખાસ કરીને સોયા લેસીથિન (soy lecithin), મગજના કોષોના નમૂનાઓને તૈયાર કરવામાં અભૂતપૂર્વ પરિણામો આપે છે. જ્યારે લેસીથિનને ન્યુરોસાયન્સના પ્રયોગોમાં ઉપયોગમાં લેવાતા ચોક્કસ બફર (buffer) દ્રાવણ સાથે મિશ્રિત કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે સિનેપ્સિસ જેવી નાજુક કોષીય રચનાઓને સ્થિર કરવામાં અને તેમને એકબીજાથી અલગ પાડવામાં મદદ કરે છે. આનાથી સંશોધકોને પહેલા કરતાં વધુ સ્પષ્ટ રીતે કોષોની રચના અને તેમના કાર્યનો અભ્યાસ કરવાની તક મળે છે.
“અમને આશ્ચર્ય થયું કે આટલો સામાન્ય અને સુરક્ષિત પદાર્થ આટલી જટિલ સમસ્યાનો ઉકેલ લાવી શકે છે,” પ્રોફેસર વેન જણાવ્યું. “લેસીથિન કોષોની પટલ (cell membranes) ની રચનામાં મદદ કરે છે, જેનાથી સિનેપ્સિસ વધુ સ્થિર બને છે અને તેમને નુકસાન પહોંચાડ્યા વિના અલગ કરી શકાય છે.”
મહત્વ અને ભવિષ્ય:
આ શોધ ન્યુરોસાયન્સ સંશોધનમાં એક મોટું પગલું છે. તે સંશોધકોને મગજ કેવી રીતે કાર્ય કરે છે, યાદશક્તિ કેવી રીતે બને છે, અને અલ્ઝાઈમર, પાર્કિન્સન, અને અન્ય ન્યુરોલોજીકલ રોગો કેવી રીતે વિકસે છે તે વિશે વધુ ઊંડાણપૂર્વક સમજવામાં મદદ કરશે.
- ઝડપી અને સચોટ અભ્યાસ: લેસીથિનનો ઉપયોગ કરીને, વૈજ્ઞાનિકો હવે વધુ ઝડપથી અને વધુ ચોકસાઈથી મગજના કોષોનો અભ્યાસ કરી શકે છે.
- નવા ઉપચારો: મગજના કાર્યની ઊંડી સમજણ નવા ઉપચારો અને દવાઓના વિકાસ માટે માર્ગ ખોલશે.
- રોગોનું નિદાન: સિનેપ્સિસના અભ્યાસમાં સુધારો રોગોના પ્રારંભિક નિદાનમાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
ડૉ. મિશેલ ઉમેરે છે, “આ ફક્ત શરૂઆત છે. અમે આ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરીને મગજના જટિલ નેટવર્ક અને તેમાં થતા રોગોના પરિવર્તનોનો અભ્યાસ કરવા માટે ઉત્સાહિત છીએ.”
આ શોધ, એક સામાન્ય ખાદ્ય પદાર્થની અણધાર્યા ક્ષમતાને ઉજાગર કરીને, વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં નવી દિશાઓ ખોલે છે અને માનવ સ્વાસ્થ્ય સુધારવાની આશા જગાવે છે.
A common food additive solves a sticky neuroscience problem
AI એ સમાચાર પહોંચાડ્યા છે.
નીચેનું પ્રશ્ન Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ જનરેટ કરવા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવ્યું:
‘A common food additive solves a sticky neuroscience problem’ Stanford University દ્વારા 2025-07-15 00:00 વાગ્યે પ્રકાશિત થયું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે નમ્ર સ્વરમાં વિગતવાર લેખ લખો. કૃપા કરીને ગુજરાતીમાં ફક્ત લેખ સાથે જવાબ આપો.