WhatsApp પર છેતરપિંડીથી કેવી રીતે બચવું: બાળકો અને વિદ્યાર્થીઓ માટે ખાસ માર્ગદર્શિકા
પરિચય:
આજના ડિજિટલ યુગમાં, જ્યાં આપણે મોટાભાગે WhatsApp જેવા મેસેજિંગ એપ્લિકેશન્સ દ્વારા એકબીજા સાથે જોડાયેલા રહીએ છીએ, ત્યાં ઓનલાઈન છેતરપિંડી (scams) એક ગંભીર ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે. ખાસ કરીને બાળકો અને યુવાનો, જેઓ ટેકનોલોજીનો વધુ ઉપયોગ કરે છે, તેઓ આવી છેતરપિંડીનો ભોગ બની શકે છે. Meta (જે WhatsApp ની માલિક છે) એ 5 ઓગસ્ટ, 2025 ના રોજ એક બ્લોગ પોસ્ટ પ્રકાશિત કરી છે જેમાં WhatsApp પર છેતરપિંડીથી બચવા માટેના નવા સાધનો અને ટિપ્સ વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે. આ લેખમાં, આપણે આ માહિતીને સરળ ભાષામાં સમજીશું અને શીખીશું કે કેવી રીતે આપણે WhatsApp પર સુરક્ષિત રહી શકીએ.
શા માટે આ મહત્વપૂર્ણ છે? (વિજ્ઞાન સાથે જોડાણ):
તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે કોઈ અજાણી વ્યક્તિ તમને મેસેજ કરીને લાલચ આપે છે કે તમને કોઈ મોટું ઇનામ મળવાનું છે? અથવા તમને કહે છે કે તમારું એકાઉન્ટ બંધ થઈ જશે અને તમારે તરત જ કોઈ લિંક પર ક્લિક કરવું પડશે? આ બધું “છેતરપિંડી” નું એક સ્વરૂપ છે.
વિજ્ઞાન આપણને સમજવામાં મદદ કરે છે કે આ લોકો કેવી રીતે કામ કરે છે. તેઓ આપણા મનોવિજ્ઞાનનો ઉપયોગ કરે છે. તેઓ જાણીને કે આપણે ક્યારેક લાલચમાં આવી જઈએ છીએ અથવા ડરી જઈએ છીએ, તેનો ફાયદો ઉઠાવે છે. જેમ વૈજ્ઞાનિકો પ્રયોગો કરીને દુનિયાને સમજવાનો પ્રયાસ કરે છે, તેમ આપણે પણ આ ઓનલાઈન દુનિયાને સમજવી જોઈએ અને તેના જોખમોથી વાકેફ રહેવું જોઈએ.
Meta દ્વારા રજૂ કરાયેલા નવા સાધનો અને ટિપ્સ:
Meta એ WhatsApp ને વધુ સુરક્ષિત બનાવવા માટે ઘણા નવા પગલાં ભર્યા છે. ચાલો તેમાંથી કેટલાક મુખ્ય મુદ્દાઓ પર નજર કરીએ:
-
શંકાસ્પદ મેસેજને ઓળખો:
- અજાણ્યા નંબર: જો તમને કોઈ એવા નંબર પરથી મેસેજ આવે જે તમે ઓળખતા નથી, તો સાવચેત રહો. તે ઘણી વખત કોઈ છેતરપિંડી કરનારનો નંબર હોઈ શકે છે.
- ખૂબ જ સારી લાગતી ઓફર: જો કોઈ મેસેજમાં તમને મોટું ઈનામ, મફત વસ્તુઓ અથવા ખૂબ જ સરળ રીતે પૈસા કમાવવાની લાલચ આપવામાં આવતી હોય, તો તે લગભગ હંમેશા ખોટું હોય છે. વાસ્તવિક જીવનમાં, આવી “મફત” વસ્તુઓ ભાગ્યે જ મળે છે!
- તાકીદની જરૂરિયાત: જો મેસેજમાં લખ્યું હોય કે તમારે તાત્કાલિક કોઈ લિંક પર ક્લિક કરવું પડશે અથવા માહિતી આપવી પડશે, તો તે પણ એક સંકેત છે કે કંઈક ખોટું છે. શાંતિથી વિચારો.
-
નવા ફીચર્સ અને સુરક્ષા પગલાં:
- પ્રોફાઈલ પિક્ચર (DP) સુરક્ષા: હવે તમે તમારી પ્રોફાઈલ પિક્ચર કોણ જોઈ શકે તે વધુ સારી રીતે નિયંત્રિત કરી શકો છો. જો કોઈ અજાણી વ્યક્તિ તમારી DP જોઈને તમને મેસેજ કરે, તો સાવચેત રહો.
- ગ્રુપ સેટિંગ્સ: ગ્રુપમાં તમને કોણ ઉમેરી શકે છે તે પણ તમે હવે સેટ કરી શકો છો. આનાથી તમને અજાણ્યા લોકો દ્વારા ગ્રુપમાં ઉમેરીને હેરાન કરવામાં નહીં આવે.
- શંકાસ્પદ લિંક્સની તપાસ: WhatsApp હવે કેટલીક એવી લિંક્સને ઓળખી શકે છે જે શંકાસ્પદ લાગે છે. જો તમને કોઈ એવી લિંક મળે, તો WhatsApp તમને તેની જાણ કરશે. આ એક પ્રકારની “ડિજિટલ ફિલ્ટર” જેવું છે.
-
શું કરવું અને શું ન કરવું:
- ક્યારેય અંગત માહિતી ન આપો: તમારો પાસવર્ડ, બેંક એકાઉન્ટની વિગતો, OTP (વન-ટાઇમ પાસવર્ડ) અથવા તમારું આધાર કાર્ડ જેવી અંગત માહિતી ક્યારેય કોઈની સાથે શેર ન કરો, ભલે તે ગમે તેટલો વિશ્વાસપાત્ર લાગે.
- લિંક્સ પર ક્લિક કરતા પહેલા વિચારો: કોઈ પણ લિંક પર ક્લિક કરતા પહેલા, તે લિંક ક્યાં લઈ જાય છે તે જુઓ. જો તે વિચિત્ર લાગે, તો ક્લિક ન કરો.
- જાણીતા લોકોનો સંપર્ક કરો: જો તમને કોઈ મેસેજ વિશે શંકા હોય, તો તે વ્યક્તિનો WhatsApp સિવાય અન્ય રીતે (જેમ કે ફોન કરીને) સંપર્ક કરો અને પૂછો કે શું ખરેખર તેમણે તે મેસેજ મોકલ્યો છે.
- બ્લોક અને રિપોર્ટ કરો: જો તમને કોઈ હેરાન કરનાર અથવા છેતરપિંડી કરનારનો મેસેજ આવે, તો તરત જ તે નંબરને બ્લોક કરો અને WhatsApp ને તેની જાણ કરો. આનાથી WhatsApp તે વ્યક્તિ સામે કાર્યવાહી કરી શકે છે.
વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ:
જેમ વૈજ્ઞાનિકો નવા રોગો સામે લડવા માટે દવાઓ શોધે છે, તેમ WhatsApp અને Meta જેવી કંપનીઓ નવા સુરક્ષા ઉપાયો વિકસાવે છે. આ “સાયબર સુરક્ષા” (Cybersecurity) નો એક ભાગ છે. આમાં કમ્પ્યુટર વિજ્ઞાન, ડેટા સુરક્ષા અને માનવ વર્તણૂક જેવા ઘણા વિજ્ઞાનના ક્ષેત્રોનો સમાવેશ થાય છે.
વિદ્યાર્થીઓને વિજ્ઞાનમાં રસ લેવા પ્રેરણા:
આ માહિતી તમને બતાવે છે કે ટેકનોલોજી માત્ર રમતો રમવા કે મિત્રો સાથે ચેટ કરવા માટે જ નથી. તે સુરક્ષા, સંચાર અને સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે પણ ઉપયોગી છે.
- તમે પણ બની શકો છો ડિજિટલ સુરક્ષા નિષ્ણાત: જેમ વૈજ્ઞાનિકો નવા ઉપાયો શોધે છે, તેમ તમે પણ શીખી શકો છો કે કેવી રીતે ઓનલાઈન સુરક્ષિત રહેવું અને બીજાને પણ મદદ કરી શકો છો.
- તાર્કિક વિચારસરણીનો વિકાસ: છેતરપિંડીને ઓળખવા માટે તમારે તર્ક અને વિવેકબુદ્ધિનો ઉપયોગ કરવો પડશે. આ તમારા મગજને તેજ બનાવશે.
- ડિજિટલ દુનિયાને સમજવી: આ બધી વસ્તુઓ તમને સમજવામાં મદદ કરશે કે આપણી આસપાસની ડિજિટલ દુનિયા કેવી રીતે કામ કરે છે.
નિષ્કર્ષ:
WhatsApp પર સુરક્ષિત રહેવું ખૂબ જ સરળ છે, જો આપણે થોડી સાવચેતી રાખીએ. Meta દ્વારા રજૂ કરાયેલા નવા સાધનો અને ટિપ્સ આપણને આમાં મદદ કરશે. યાદ રાખો, હંમેશા સાવચેત રહો, તમારી અંગત માહિતી ગુપ્ત રાખો અને શંકાસ્પદ મેસેજથી દૂર રહો. આ રીતે, તમે WhatsApp નો ઉપયોગ સુરક્ષિત રીતે કરી શકશો અને ડિજિટલ દુનિયામાં વધુ આત્મવિશ્વાસ અનુભવશો. વિજ્ઞાન આપણને સમજવા માટે મદદ કરે છે, અને આ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ આપણા ભલા માટે કરવો જોઈએ.
New WhatsApp Tools and Tips to Beat Messaging Scams
AI એ સમાચાર આપ્યા છે.
Google Gemini માંથી પ્રતિસાદ મેળવવા માટે નીચેનો પ્રશ્ન ઉપયોગમાં લેવાયો હતો:
2025-08-05 16:00 એ, Meta એ ‘New WhatsApp Tools and Tips to Beat Messaging Scams’ પ્રકાશિત કર્યું. કૃપા કરીને સંબંધિત માહિતી સાથે એક વિગતવાર લેખ લખો, જે બાળકો અને વિદ્યાર્થીઓ સમજી શકે તેવી સરળ ભાષામાં હોય, જેથી વધુ બાળકો વિજ્ઞાનમાં રસ લેવા પ્રેરાય. કૃપા કરીને લેખ ફક્ત ગુજરાતીમાં જ આપો.